گس لایتینگ چیست ؟

گس لایتینگ نوعی سوء استفاده روانی و عاطفی هست که تو این بازی روانی فرد سمی که معمولا (و نه لزوما) افرادی هستند که مبتلا به اختلال شخصیت نارسیس یا خودشیفتگی هستند، سعی می کنند با زیر سوال بردن واقعیت هایی که واقعا اتفاق افتاده یا احساساتی که تجربه می کنید شما را نسبت به خودتان بدبین کنند. به عبارت دیگر گس لایتینگ یک نوع دستکاری روانشناختی است. زمانی که این دستکاری به شکل یک مجموعه رفتار با هدف اینکه شما به عقلانیت خود شک کنید درمی آید و شما تحت کنترل شخص قرار بگیرید اصطلاحا می گویند شما مورد گس لایت واقع شده اید.

به طور مثال: فرض کنید شما فردی اجتماعی هستید و دوستان زیادی دارید و به تازگی وارد رابطه سمی شده اید که مدام تمام رفتارهایتان مورد سرزنش و تمسخر قرار می گیرد. پارتنرتان به شما می گوید: فکر کردی اونها واقعا دوستانت هستند؟ ساده ای! اونها پشت سرت بهت میخندن و فکر میکنن چه دختر جلفی هستی!… شما ابتدا جدی نمی گیرید ولی بعد از مدتی که تحت شنیدن این حرف ها قرار بگیرید از خودتان می پرسید نکند واقعا اونها دوستانم نیستند و من اشتباه میکنم! (توجه داشته باشید که این مثال به تنهایی به معنی اینکه شما تحت گس لایتینگ هستید نیست، بلکه در گس لایتینگ مجموعه ای از این رفتارها باید دیده شود.)    

چگونه متوجه بشویم در معرض گس لایتینگ هستیم؟

همان طور که گفته شد، گس لایتینگ سوء استفاده روانی و عاطفی است که به صورت مجموعه ایی از تاکتیک ها انجام می شود.

بدین معنا که فرد سمی سعی می کند،  شما به سلامت عقل خودتان، خاطراتتان یا درکی که از واقعیت داشتید شک کنید و آنها را زیر سوال ببرید و کم کم باعث می شود شما فکر کنید چقدر نسبت به خودتان سردرگم، مضطرب و یا بی اعتماد هستید.

اگر  تعدادی از علائمی که در زیر نام برده می شود را در روابط تان مشاهده می کنید بدین معناست که شما تحت گس لایتینگ هستید:

“اصلا همچین چیزی اتفاق نیفتاده! “

منکر شدن و تحریف واقعیت به نفع خود یکی از بارز ترین جملاتی است که از این افراد شنیده می شود. او می گوید آن چیزی که تو میگویی اصلا اتفاق نیفتاده و آن چیزی که من می گویم اتفاق افتاده و تو داری اشتباه می کنی! او به شما مرتبا می گوید ” چرا دهن من حرف میذاری؟”، ” تو انقدر گیجی که اصلا حواست نیست” . وقتی شخص با این اعتماد به نفس و حق به جانبی این حرف را می زند شما شک می کنید که نکند واقعا این اتفاق نیفتاده.

” تو مشکل داری، تو طبیعی و سالم نیستی و همه این رو  میدونن”

وقتی شما انتقادی از او می کنید یا ابراز می کنید که از دستش دلخورید او مشکل شما را به مسائل دیگری که از شما می داند ارتباط می دهد و اینگونه شما را مشکل دار و خود را مبرا می کند. گاه این اتهام زدن جمع بسته می شود و او می گوید: ” بقیه هم همین نظر را درباره تو دارند” او سعی می کند با تغییر دادن واقعیت نشان دهد که همه علیه شما هستند و شما تک و تنها هستید.و اینگونه به شما احساس بی پناهی دست می دهد. به طور مثال: وقتی شما از دست او عصبانی و دلخور هستید او به شما می گوید تو خیلی پرخاشگری درست مثل پدر و مادرت این کارها رو از اونها یاد گرفتی همه میدونن خانواده شما چقدر مشکل داره. یعنی موضوعی را خود مسببش بوده را به عوامل دیگری نسبت می دهد و اینگونه خود را مبرا می کند.

” تو اصلا قادر به تصمیم گیری نیستی”

او با یادآوری چند مورد از اشتباهات و قصور شما می خواهد به شما بگوید که صلاحیت تصمیم گیری را ندارید و راهکارهایی که به ذهنتان می رسد بسیار سطحی و پر از ایراد است تا جایی که اعتماد به نفس شما به شدت آسیب دیده و شما قادر به تصمیم گیری حتی برای جزئی ترین مسائل خود نخواهید بود.

” می دونی چرا این حس را داری چون…”

احساسات شما را تحریف و تجزیه و تحلیل می کنند. اگر شما از دست آنها خشمگین باشید او به شما می گوید: میدونی چرا ناراحتی؟ چون به من حسودیت میشه. یعنی احساسات شما را نامگذاری می کند.

” تو حق نداری ناراحت باشی”

ناچیز جلوه دادن مشکلات و احساسات شما یکی از رفتارهایی است که در گس لایتینگ بسیار دیده می شود. او به شما می گوید: ” داری شلوغش میکنی” . ” چقدر کینه ای هستی” . “چقدر حساسی فوری هم بهت برمی خوره”. اینگونه به احساسات شما اعتبار نمی دهد و آنها را پیش پا افتاده و سطحی می داند.

گس لایتینگ چه تاثیری روی روح و روان ما می گذارد؟

همان طور که گفته شد گس لایتینگ باعث می شود که شما به احساسات و عقل خود شک کنید و اگر گس لایتینگ به مدت زیادی انجام شود و شما در معرضش باشید کم کم به حقیقت خودتان شک کرده و فکر می کنید احساساتتان، احساسات درستی نیستند و سرکوبشان می کنید و این چنین اعتماد به نفستان را از دست می دهید. فرد سمی هم دقیقا همین را می خواهد، می خواهد که شما اعتماد به نفس نداشته باشید و هنگامی که فرد به خودش اعتماد نداشته باشد تبدیل می شود به یک آدم ضعیف و نمی تواند برای خودش تصمیم بگیرد. بدین ترتیب فردی که گس لایتینگ می کند کنترل امور شما را به دست می گیرد و اون به شما می گوید که چه کاری صلاح است و چه کاری صلاح نیست. البته شما هم بعد از اینکه سال ها مورد سوءاستفاده روحی و روانی قرار گرفتید این اختیار را دو دستی تقدیمشان می کنید. وقتی شما برای هیچ ابعادی از زندگی تان نتوانید تصمیم بگیرید روز به روز ضعیف تر شده و خلاص شدن از دست آدم سمی برایتان دشوارتر می شود چون آهسته آهسته به این باور رسیده اید که به آن فرد در زندگی تان نیاز دارید.

چرا افراد از گس لایتینگ استفاده می کنند؟

لزوما انسان هایی که از گس لایتینگ استفاده می کنند، انسان هایی شرور و بدنیتی نیستند و گاه تنها دلیل این است که راه دیگری برای مدیریت هیجان ها و احساساتشان بلد نیستند. احساساتی مثل اضطراب. اضطراب ناشی از شکستن باورهایشان. اضطراب پذیرفتن اینکه بی عیب و نقص نیستند. اضطراب مواجه شدن با واقعیت. به عبارت دیگر به جای اینکه اعتقاد و باور خودشان را عوض کنند باور شما را عوض می کنند تا خودشان در امان بمانند.البته گاهی هم گس لایتینگ منفعت هایی برای شخص دارد که او آنها را ارزشمند می داند مثل منفعت مالی و بدست گرفتن کنترل مالی که این خود به شخص قدرت می دهد برای گس لایتینگ بیشتر. در ادامه به چند مورد از علل روانشناختی استفاده از گس لایتینگ اشاره شده است.

تصور می کنند همیشه باید برنده باشند

به طور کلی این افراد نمی توانند بپذیرند که همیشه حق با آنها نیست و آنها هم اشتباه می کنند. این دست از افراد تصور  می کنند که همیشه در گفتگو ها باید برنده باشند و از آنجایی که چنین چیزی از انسان پر از اشتباه ساخته نیست واقعیت را تحریف می کنند تا همیشه برنده بحث باشند.

نمی خواهند عذر خواهی نمی کنند.

خودشان را کامل و بی نقص می دانند. شما هیچ وقت نمی توانید با آنان وارد بحث شوید و  متقاعدشان کنید که اشتباه از آنان بوده. آنها سعی می کنند با تحریف واقعیت و القا کردن اینکه شما مشکل دارید به شما و خودش ثابت کند که من همیشه درست می گویم و این چنین بیشتر و بیشتر شما را کنترل کنند.

از کنترل کردن احساس امنیت می گیرند.

معمولا این افراد باورهای سفت و سختی درباره خودشان دارند و هر بار که کنترل اوضاع را به دست می گیرند به خودشان ثابت می کنند که حق داشتند و نیازی نیست باورهایشان را عوض کنند و در نتیجه احساس امنیت می کنند.

چگونه باید با فردی که گس لایتینگ می کند برخورد کنیم؟

بعد از شناخت و تشخیص اینکه آیا ما در معرض گس لایتینگ هستیم و همچنین علل و تاثیراتی که روی ما می گذارد می رسیم به این موضوع مهم که چگونه باید با این افراد برخورد کنیم.

• تا جایی که امکان دارد با این افراد وارد بحث و گفتگو نشوید. نمی خواهد انرژی خود را صرف قانع کردن طرف مقابلتان کنید زیرا که مهم نیست شما چقدر تلاش می کنید و استدلال های منطقی میاورید. آن فرد با تمام قدرت در مقابل شما می ایستد و برحرف خود پافشاری می کند چون همان طور که گفته شد او به غلط تصور می کند که برای احساس امنیت و تغییر نکردن باورهایش به این مبارزه نیاز دارد و بدانید که هیچگاه از موضع خود پایین نمی آید.
• به خودتان باور داشته باشید ولی نیازی نیست که این را ثابت کنید. اگر احساس می کنید در معرض گس لایتینگ هستید شما بیشتر نیاز به مراقبت و توجه دارید حتما در این زمینه از یک مشاور متخصص کمک بگیرید تا شما را در این مسیر یاری دهد.
• بهترین واکنش سکوت است. همیشه صلاح این است که تا جایی که می توانیم از فردی که دچار اختلال است فاصله گرفته به امید بهبود با او وارد رابطه نشویم چون شاید اون فرد اصلا اعتقادی به اینکه نیاز به تغییر دارد نداشته باشد. اما اگر در روابطی درگیر هستید که نمی توانید یا نمی خواهید از رابطه خارج شوید بهترین واکنش سکوت است. زیرا فردی که گس لایتینگ می کند می خواهد که همیشه برنده بحث باشد ولی وقتی با سکوت شما مواجه می شود محاسبات و فرضیاتش به هم ریخته می شود. به علاوه که این راهکار به خودمراقبتی شما کمک می کند.
• مهم جهان درون شماست. اینکه شما خودتان به عقل و ادراک تان ایمان داشته باشید از هرچیز دیگری مهم تر است. توصیه می شود که حتما برای خودشناسی و اعتماد به نفستان از مشاور کمک بگیرید.

تفاوت گس لایتینگ با انتقاد پذیری در چیست؟

در آخر نگارنده می خواهد برای برطرف شدن سوء برداشت و یا شاید فهم بیشتر به تفاوت بین گس لایتینگ با انتقاد پذیری بپردازد  هرچند که ممکن است بعد از توضیحات داده شده این تفاوت بارز باشد.

در انتقاد پذیری ما با هدف رشد و برطرف شدن نقایص جزئی در طرف مقابلمان قصد داریم وی عملکرد بهتری داشته و با اعتماد به نفس بالاتری به تصمیم گیری در زندگی خود بپردازد حال اینکه در گس لایتینگ کاملا عکس این اتفاق می افتد و ما می خواهیم تصمیم گیری از وی سلب شود و ما کنترل را به دست بگیریم. از طرفی در انتقاد ما تنها یک بعد از زندگی یا عملکرد فرد را مورد خطاب قرار می دهیم اما در گس لایتینگ مجموعه ای از تصمیمات فرد هدف قرار میگیرد.

پس هرگاه انتقادات و بازخورد ها شکل مخرب به خود بگیرد و ما را فلج روانی کند اصطلاحا گس لایتینگ در حال انجام است.