درباره انتقاد پذیری | چرا نقد پذیر نیستیم ؟

ظاهرا همه ما قبول داریم آدم های انتقاد پذیری نیستیم و در فرهنگ ما نقد و نقدپذیری پرورش کافی نیافته است. اما چرا؟ به نظر می رسد یکی از عوامل انتقاد ناپذیری ما ایرانی ها این باشد که از کودکی یک معادله ای در ذهن مان حک شده است “اشتباه کردن= آدم بد بودن”. طبیعی است هیچ کسی نمی خواهد آدم بدی باشد زیرا بد بودن مساوی است با طرد شدن از اجتماعی که برای بقا به آن نیاز داریم. از این رو با توجه به این معادله، هر شخصی برای آدم بدی نبودن سعی می کند از پذیرش انتقاد و اشتباه خود اجتناب کند و یا به توجیه آن بپردازد.
بدون شک هر انتقادی نیز تنها متوجه یک و یا چند کلمه خواهد بود و منطقا نمی تواند کل وجود و شخصیت افراد را در برگیرد. بنابراین باید به نحوی انتقاد کنید که میان رفتار مورد نظر انتقاد و کل شخصیت فرد تمایز ایجاد شود و وی این تمایز را احساس کند. به عبارتی دیگر فرد ببیند اگرچه رفتارش از نظر منتقد درست نیست، اما احترام و ارزش انسانی او پیش وی محفوظ است.

نقد پذیری سازنده

نخستین واکنش برخی افراد هنگامی که در برابر یک انتقاد قرار می گیرند دفاع از خود است. دفاعی که ناشی از نگرانی و تشویش رو به رو شدن با انتقاد است و ترس از طرد و تحقیر شدن را در ذهن فرد فعال می کند. البته ممکن است خود فرد نسبت به این پدیده آگاه نباشد. چنین شیوه برخوردی، به خصوص در روابط نزدیک و صمیمی، منجر به تیرگی روابط می شود. بنابراین اولین قدم در راه برخورد سازنده هنگام انتقاد شدن، به حداقل رساندن تشویش ناشی از رو به رو شدن با انتقاد است. روشی که سبب کاهش خودستیزی، ارتباط راحت تر با ابعاد مثبت و منفی شخصیت خود، و رهایی از احساساتی می شود که به بازیچه شدن ما توسط منتقدین می انجامد.

شما ممکن است علایق، انتظارات و دیدگاههای داشته باشید که با انتظارات و عقاید دیگران متعارض باشد، اما این که من درست و نادرست خودم را در قالب انتقاد به شما تحمیل کنم و موجب احساس تقصیر در شما شوم چیز دیگری است. ما معمولا در مقابل انتقاد اسیر تشویش، احساس تقصیر، حقارت و طرد شدن می شویم زود موضع تدافعی می گیریم و در مقابل انتقاد بر می خیزیم و به این ترتیب یک سیکل بسته انتقاد در انتقاد شکل می گیرد که منجر به تخریب ارتباط می شود. گاهی گفتگو هایی که در ظاهر میان زن و شوهر، والدین و فرزند، مدیر و کارمند و دوست به منظور رفع سو تفاهم صورت می گیرد چیزی نیست جز مسابقه این که کی می تواند بیشتر از آن یکی انتقاد کند. در این مسابقه هدف تامل در افکار و احساسات خود و تلاش برای درک افکار و احساسات فرد مقابل نیست، بلکه هر یک از طرفین سعی می کند چیزی پیدا کند که دستمایه حمله به فرد مقابل قرار گیرد.

مولفه های برخورد سازنده در برابر انتقاد: (اسمیت)

1- تمایز بین توصیف و قضاوت در خصوص رفتار: در یک برخورد سازنده باید بین واقعیت رفتار و تعیین تکلیف کردن سلیقه ای در خصوص رفتار تمایز قایل شد.

2- فراهم ساختن رویارویی آرام با انتقاد حتی اگر انتقاد لحن بدی داشته باشد: باید واقعیت انتقاد از رفتار شناسایی شود و لازم نیست نسبت به هر انتقادی عکس العمل دفاعی نشان داد.

3- فراهم ساختن بستر مناسب برای شناخت بهتر واقعیت رفتار خود: به عبارتی دیگر به جای برافروخته شدن، فرد باید اطلاعات بیشتری در خصوص رفتار خود از منتقد طلب کند.

4- تمایز بین واقعبت انتقاد و درست و نادرست های سلیقه ای: در هر انتقادی یک توصیف واقعی از رفتار نهفته است که توجه به آن ممکن است سازنده باشد و یک سلیقه شخصی که باید از توصیف واقعی رفتار متمایز گردد، و به شما بیاموزد چگونه با آرامش و به صورتی سازنده با اشتباه های تان برخورد کنید.

متن از کتاب “سبک ها و مهارت های ارتباطی” دکتر نیما قربانی